Φρόνηση καιελευθερία τουλόγου
(Άρθροτου ΧαρίδημουΚ. Τσούκα,καθηγητή στο ALBAκαι στο University of Warwick,στηνÇΚαθημερινήÈστις 26-27/4/08, ¹ου μαςεντυ¹ωσίασεγια την¹οιότητα, τη σαφήνειακαι τηναντικειμενικότητάτου)
Ο¹ρόεδρος τηςΕνωσης Εισαγγελέωνκ. Σ. Μ¹άγιαςέδωσε μια ήδηε¹ίμαχη συνέντευξηστα ÇΝέαÈ (18/3/2008) και¹αρα¹έμφθηκεστο ΠειθαρχικόΣυμβούλιο α¹ότον εισαγγελέατου ΑρείουΠάγου κ. Γ. Σανιδά.Η εντυ¹ωσιακήδημόσιασυμ¹αράστασηστον κ. Μ¹άγιατέθηκε, κυρίως,με όρους¹ροστασίας τηςελευθερίας τουλόγου: έναςσυνδικαλιστήςεισαγγελέαςδικαιούται ναεκφέρειελεύθερα τηγνώμη του γιατη Δικαιοσύνη,ακόμα κι αναυτή δεν είναι αρεστήστους¹ροϊσταμένουςτου. Ελάχιστοι,φυσικά, θαδιαφωνήσουν μετην ά¹οψη αυτή.Υ¹άρχει, όμως, κιένα άλλο, ¹ιολε¹τό ερώτημα,¹ου σ¹άνιατίθεται: ¹ώς(¹ρέ¹ει να) χρησιμο¹οιείταιη ελευθερίατου λόγου;
Ας¹άρουμε έναακραίο¹αράδειγμα.Στις ¹ρόσφατες¹ροεδρικέςεκλογές στηνΚυ¹ριακήΔημοκρατία, οΑρχιε¹ίσκο¹οςΧρυσόστομοςκάλεσε τους¹ολίτες ναψηφίσουν τονκεντροδεξιόυ¹οψήφιο. Οτανξεσηκώθηκεκύμα διαμαρτυριώνγια τηνα¹ροκάλυ¹τα¹ολιτική¹αρέμβαση τουθρησκευτικούηγέτη,υ¹οστηρικτέςτου Αρχιε¹ισκό¹ουυ¹εραμύνθηκαντουδικαιώματόςτου να μιλά ελεύθερα,ό¹ως κάθε¹ολίτης.Αναδιατυ¹ώνωτο αρχικό ερώτημα:θέτει όρια ηθεσμικήιδιότητα τουομιλητή στηνελευθερία τουλόγου του;
Ποιαήταν τα ε¹ίμαχασημεία τηςσυνέντευξηςΜ¹άγια; Τα εξήςδύο. Πρώτον, ο κ.Μ¹άγιαςδιατύ¹ωσε τηγνώμη ότι Çειδικάγια την υ¹όθεση(των υ¹οκλο¹ών)δεν μ¹ορώ ¹αρά νααναγνωρίσω ότιυ¹ήρξεαδικαιολόγητηαδράνεια τηςΕισαγγελίας τουλάχιστονκατά το αρχικόστάδιο. Μια¹ροκαταρκτικήέρευνα ¹ου έ¹ρε¹ενα ολοκληρωθείσε λίγες–ελάχιστες–ημέρες,διήρκεσεέντεκαολόκληρουςμήνες [É]È .
Μετη δήλωση αυτήο ¹ρόεδρος τηςΕνωσηςΕισαγγελέωνουσιαστικάε¹ικρίνειδημοσίωςσυναδέλφουςτου. Προσέξτεότι δεν¹ροσκομίζεικανέναστοιχείο, μόνοκρίνει. Γιατί η ÇαδράνειατηςΕισαγγελίαςÈ
Δεύτερον,ο κ. Μ¹άγιαςισχυρίστηκεότι οιδικαστές εργάζονταιμε ÇανασφάλειαÈÇεξαιτίας των¹ολλών καισοβαρών αδικιώντου ΑνωτάτουΔικαστικούΣυμβουλίου σεθέματα¹ροαγωγών,μεταθέσεων,α¹οσ¹άσεων κ.λ¹. μετη λήψη α¹οφάσεων,α¹ρόσμεναευμενών ήδυσμενών, γιατους υ¹ό κρίσησυναδέλφους [É]È.
Ηδημόσιακριτική τηςλειτουργίαςτων θεσμών α¹ό τουςίδιους τουςλειτουργούςτους είναι μιαχειρουργικήςακρίβειαςάσκηση: α¹ό τημια μεριά ¹ρέ¹ειναε¹ισημανθούντεκμηριωμένατα κακώςκείμενα, ενώ, α¹ότην άλλη, δεν¹ρέ¹ει να κλονισθείη δημόσιαεμ¹ιστοσύνηστον θεσμό.Αντιλαμβάνεστετη λε¹τότηταλόγου ¹ου ¹ρέ¹εινα διαθέτεικά¹οιος για νασυγκεράσειαυτές τις δύοαντικρουόμενεςα¹αιτήσεις.Ομολογουμένωςδύσκολαε¹ιτυγχάνεταιαυτό στησημερινήΕλλάδα, ό¹ου ηεντυ¹ωσιοθηρικάκαταγγελτικήρητορική τωνσυνδικαλιστώντων ΔΕΚΟ καιτων ΜΜΕ¹αρέχουν τοκυρίαρχο¹ρότυ¹οδημόσιου λόγου.
Προσέξτε¹ώς ησυνέντευξη τουκ. Μ¹άγιαεγγράφηκε στο¹ολιτικόλογο¹λαίσιο (discourse)τηςφιλοξενούσαςεφημερίδαςáτιτλοφορήθηκεÇΚουκούλωσαντις υ¹οκλο¹έςÈ – τοκατÕ εξοχήναντικυβερνητικόσύνθημα τηςαντι¹ολίτευσης.Ο αόριστα, καιγιÕ αυτό α¹λοϊκά,καταγγελτικόςλόγος ενόςσυνδικαλιστήδικαστικούλειτουργούαμέσως¹ολιτικο¹οιήθηκεáη Δικαιοσύνηβρέθηκε, γιαμια ακόμη φορά,στο κέντρο της¹ολιτικήςδιαμάχης. Ηασύνετη¹ειθαρχικήδίωξη του κ.Μ¹άγια ε¹έτεινετην ¹ολιτικήσύγκρουση γύρωα¹ό τηΔικαιοσύνη. Σε έναιστορικάυ¹ερ¹ολιτικο¹οιημένοθεσμικό σύστημα,ό¹ως τοελλαδικό, ηεσωτερικήÇδιαμάχηÈ ενόςθεσμού ¹ροβλέψιμαδιογκώθηκε καια¹έκτησε¹ολιτικό χαρακτήρα.Για την(εκάστοτε)αντι¹ολίτευσηείναι μια ακόμαευκαιρία να¹ληγεί η(εκάστοτε)κυβέρνηση. Τοδιαχρονικόμοτίβο (pattern) της¹ολιτικο¹οίησηςτων θεσμών –ηχρόνια μάστιγατου δημόσιουβίου– ενεργο¹οιήθηκεξανά.
Τοβαθύτερο¹ρόβλημα,βέβαια,¹αραμένει καιε¹ιτείνεται:ένα λαϊκιστικό¹ολιτικόσύστημασυστηματικάμεταφέρει ταδικά του¹ροβλήματαστους ώμους τηςΔικαιοσύνης. Ηεμ¹λοκή της σεμείζονα ¹ολιτικάθέματα α¹ό τουςλαϊκιστές¹ολιτικούς,υ¹ερ¹ολιτικο¹οιείτη λειτουργίατης και τηςα¹οστερεί τον θεσμικάαυτόνομο καιαυτονόηταδεδομένοχαρακτήρα της– την άρρητηεμ¹ιστοσύνη ¹ου¹ρέ¹ει να ¹εριβάλλεικάθε θεσμό ¹ουλειτουργείκαλά. Τόσο ησυνέντευξη, όσοκαι ησυνακόλουθηδίωξη του κ.Μ¹άγια,ανεξαρτήτως¹ροθέσεων,εμ¹λέκουνακόμη¹ερισσότερο τηΔικαιοσύνη σταιδιοτελήσχέδια τωνλαϊκιστών¹ολιτικών. ΗΔικαιοσύνηζημιώνεται, ηκοινωνίαχάνει.
Ανοαυτο¹εριορισμόςείναι το κατÕεξοχήν¹ρόβλημα τηςΔημοκρατίας,ό¹ως τόνιζε οΚορνήλιοςΚαστοριάδης,στην Ελλάδαείναι είδος ενανε¹αρκεία. Οαυτο¹εριορισμόςα¹αιτείδημόσιουςλειτουργούς μεαίσθηση τουμέτρου καιαντίληψησυν-ευθύνηςγια τηλειτουργία τωνθεσμών. Ο¹οιοςε¹ιμένει ότιμόνο αυτόςορθοφρονεί (ÇμόνοςφρονείνÈ),λέει οΚαστοριάδης,δεν βρίσκεταιμέσα στην οργανωμένησυλλογικότητα(στο ÇίσονφρονείνÈ) –δεν συνυφαίνειτην ιδιότητατου ελεύθερου¹ολίτη με τιςθεσμικέςυ¹οχρεώσειςτουλειτουργήματόςτου. Θέλειφρόνηση ηελευθερία τουλόγου, όχι μόνοτόλμη.